Bảo tàng Soulages là một bảo tàng Nghệ thuật đương đại (Contemporary Art) tại thành phố Rodez, tỉnh Aveyron, vùng Occitan, Pháp. Công trình được xây dựng để trưng bày tác phẩm của họa sĩ người Pháp Pierre Soulages (24/12/1919, tại Rodez, tỉnh Aveyron).

Thông tin chung:

• Dự án: Bảo tàng Soulages (Soulages Museum)
• Địa điểm: Thành phố Rodez, tỉnh Aveyron, Pháp
• Thiết kế kiến trúc: RCR Arquitectes
• Quy mô: Diện tích đất 6.600m2
• Năm hoàn thành: 2014

Pierre Soulages là họa sỹ và nhà điêu khắc nổi tiếng trong Nghệ thuật Trừu tượng (Art Abstrait). Đặc biệt được biết đến với việc sử dụng các phản xạ của màu đen, mà ông gọi là “Ánh sáng đen” (“Outrenoir/ Beyond Black”).

Theo ông, khi ánh sáng chiếu trên nền đen, nó không chỉ bị hấp thụ, mà còn biến đổi và truyền đi, tạo ra sự đặc hữu mà chỉ màu đen mới có. Từ đó, ông đi đến một nhận thức mang tính tư biện rằng: Bề mặt màu đen của bức tranh cũng phản xạ ánh sáng, thoát ra khỏi bóng tối, trở thành thứ ánh sáng đặc biệt và từ đó bừng lên một thế giới mới trong tâm thức con người khi chiêm ngưỡng bức tranh.

Cách thức tạo ra bề mặt phản xạ màu đen của ông được tạo bởi kỹ thuật vẽ, bao gồm sử dụng các vật thể như thìa, cào nhỏ…để làm ra các chất liệu bề mặt gắn với màu đen. Ông thường sử dụng các vết cắt sâu trong các đường thẳng đứng và ngang.., thay đổi sắc tố đen với việc pha trộn các vệt đen thẫm và đen mờ…Thay vì treo tranh trên tường, tranh của ông còn được đặt giữa không gian, với ý niệm như một cửa sổ, một nguồn sáng, từ đó chiếu vào bên trong tâm hồn của những người thưởng thức tranh.

Trong cuộc đời, ông đã thực hiện được khoảng hơn 1500 tác phẩm. Nhiều bức tranh của ông có giá bán hàng triệu USD, ví dụ như một bức vẽ của ông sáng tác năm 1959 được bán với giá 1,2 triệu USD tại nhà đấu giá Sotheby vào năm 2006.

Soulages là nghệ sĩ còn sống đầu tiên được mời tham dự triển lãm tại Bảo tàng Hermitage tại St. Petersburg và sau đó là Tretyakov Gallery ở Moscow, Nga. Ông được trao nhiều danh hiệu, giải thưởng cao quý trong lĩnh vực nghệ thuật. Năm 2014, tổng thống Pháp Francois Hollande (nhiệm kỳ 2012- 2017) tôn vinh Pierre Soulages là “Nghệ sĩ còn sống vĩ đại nhất thế giới”.

Họa sĩ nổi tiếng người Pháp Pierre Soulages

Bức tranh của họa sĩ Soulages vẽ năm 1966, lưu tại Bảo tàng Nghệ thuật Honolulu, Mỹ (Honolulu Museum of Art)

Bảo tàng mang tên họa sĩ Pierre Soulages đặt tại Rodez, quê hương của ông. Đây là nơi trưng bày 500 tác phẩm do họa sĩ trao tặng vào năm 2005, bao gồm tranh vẽ, hình khắc, bản in lưới, in thạch cao và các bản thảo trên kính của Tu viện Sainte-Foy Conques, tại tỉnh Aveyron, Pháp.
Ngoài ra, đây cũng là nơi triển lãm lưu động các sáng tác của các nghệ sĩ đương đại khác.

Công trình do Văn phòng RCR Arquitectes thiết kế, sau khi thắng trong cuộc thi thiết kế quốc tế vào năm 2008 với 98 đơn vị tham gia. Văn phòng RCR Arquitectes được thành lập bởi 3 KTS người Tây Ban Nha, được nhận giải thưởng Pritzker năm 2017: Rafael Aranda (12/5/1961), Carme Pigem (nữ KTS, 18/4/1962) và Ramon Vilalta (25/4/1960). Các tác phẩm kiến trúc do Văn phòng RCR Arquitectes thực hiện thường mang đến một cảm giác nơi chốn, cộng đồng và kết nối mạnh mẽ với cảnh quan xung quanh, song vẫn hiện đại mang tính phổ quát.

3 KTS người Tây Ban Nha, được nhận giải thưởng Pritzker năm 2017: Rafael Aranda (12/5/1961), Carme Pigem (nữ KTS, 18/4/1962) và Ramon Vilalta (25/4/1960); Những người sáng lập Văn phòng RCR Arquitectes

Bảo tàng Soulages được khởi công vào năm 2010 và khai trương vào năm 2014 với chi phí khoảng 25 triệu euro. Tòa nhà được xây dựng trong công viên Foirail, cách trung tâm lịch sử của thành phố và nhà thờ Notre-Dame de Rodez vài trăm mét. Đây là địa danh lịch sử mang tính biểu tượng và không gian phù hợp cho văn hóa và giải trí gắn liền với các cơ sở văn hóa hiện có xung quanh.

Công trình có bố cục hợp khối, cao 1 tầng, có một phần 2 tầng. Hình khối chung tối giản của công trình bao gồm 5 khối hộp đặt theo phương dọc (3 khối to, 2 khối nhỏ), cài vào một khối hộp đặt theo phương ngang. Các khối hộp như được đặt tự nhiên vào nền đất, trên một bờ kè. Từ đây có tầm nhìn rộng mở ra cảnh quan dọc theo các đại lộ của thành phố.

Sơ đồ tổng mặt bằng Bảo tàng Soulages

Bảo tàng Soulages gắn với cảnh quan xung quanh

Về chức năng, 5 khối hộp theo phương dọc gồm:

– Khối hộp trung tâm, là khối lớn nhất, cao 2 tầng, tầng trên là sảnh tiếp đón, thường trực, thông tin; tầng thấp phía dưới là triển lãm lưu động sáng tác của các nghệ sĩ đương đại;

– Khối hộp bên phải Khối hộp trung tâm là không gian nhà hàng, kết nối với nhau bằng khối phòng họp nhỏ;

– 3 khối hộp bên trái Khối hộp trung tâm là nơi trình diễn các tác phẩm của họa sĩ Soulages, gồm: Không gian trưng bày các tác phẩm với vật liệu thép và kính; Không gian trưng bày các bản thảo; Không gian trưng bày các sáng tác với vật liệu vải.

Khối hộp theo phương ngang, kết nối 3 khối hộp bên trái cũng là không gian trình diễn các tác phẩm của họa sĩ Soulages, gồm: Không gian trưng bày các tác phẩm với vật liệu giấy; Không gian trưng bày các tác phẩm in thạch cao, in lưới, hình khắc. Khối này có một phần 2 tầng, phần tầng trên dành cho văn phòng.

Sơ đồ mặt bằng tầng tiếp đón, dịch vụ (tầng phía sảnh vào), Bảo tàng Soulages
Sơ đồ mặt bằng tầng trưng bày (tầng phía thấp), Bảo tàng Soulages

Sơ đồ mặt cắt A- A, B- B, C- C, Bảo tàng Soulages 

Vật liệu bao che chính bên ngoài của công trình làm bằng thép Cor-ten. Thép Cor-ten (Weathering steel) là loại thép hợp kim thấp có độ bền cao được phát triển tại Hoa Kỳ vào những năm 1930, để chống lại sự ăn mòn và mài mòn trong các toa xe chở quặng. Loại thép này được hình thành trong một môi trường phong hóa thép thích hợp, tạo thành lớp gỉ bảo vệ ngăn cản sự ăn mòn. Thép Cor-ten được ứng dụng vào lĩnh vực xây dựng từ năm 1964 với tên gọi là “Kết cấu thép với khả năng tăng cường chống ăn mòn” (“Structural steel with improved atmospheric corrosion resistance”). Một kết cấu dầm thép Cor-ten có thể đạt tuổi thọ tới 120 năm. Đây là sản phẩm không độc quyền.

Thép Cor-ten cũng là vật liệu thường được Văn phòng RCR Arquitectes sử dụng, tạo thành ngôn ngữ kiến trúc riêng. Tông màu ghi đỏ, lốm đốm của kết cấu bao che bằng thép Cor-ten vừa hòa hợp với màu đá đỏ tự nhiên của nhà thờ Gothic bên cạnh, vừa phù hợp với cách trang trí nội thất phản ánh tinh thần tác phẩm của họa sĩ Soulages. Trên bề mặt một số tấm thép Cor-ten dày 6mm được khắc họa các chi tiết trang trí. Chính vì vậy, Bảo tàng Soulages, còn được gọi là ” Công trình của các hộp thép Cor-ten”, như một tác phẩm Nghệ thuật đương đại, nổi bật so với kiến trúc khu vực xung quanh, tạo thành một biểu tượng văn hóa về đổi mới, sáng tạo.

Phối cảnh tổng thể Bảo tàng Soulages, nhìn từ mặt trước

Phối cảnh tổng thể Bảo tàng Soulages, nhìn từ mặt sau

Công trình được tổ hợp bởi các khối hộp và có kết cấu bao che chính bằng thép Cor-ten màu ghi đỏ; vừa tương phản vừa hài hòa

với cảnh sắc xung quanh 

Không gian sảnh tiếp đón với tầm nhìn rộng mở ra công viên

Một trong những điểm nổi bật của Bảo tàng Soulages, không nơi nào có được, là nội thất với tông màu khác nhau được thiết kế như dành riêng cho việc trưng bày các tác phẩm được sáng tác theo nguyên tắc về “Ánh sáng đen” của họa sĩ Soulages. Các không gian với tường, trần và nền nhà sơn màu đen để treo các bức tranh nền trắng vẽ các đối tượng miêu tả màu đen. Các không gian với tường, trần và nền nhà sơn màu trắng để đặt các bức tranh giữa phòng như một cửa sổ, tỏa “Ánh sáng đen” ra xung quanh. Các không gian với tường, trần và nền nhà sơn màu ghi để treo các bức tranh nền trắng và vệt màu đen đan xen với nhau.

Nội thất không gian màu đen để treo các bức tranh nền trắng vẽ các đối tượng miêu tả màu đen

Nội thất không gian màu trắng để treo và đặt giữa phòng các bức tranh toàn màu đen 

Nội thất không gian màu ghi để treo các bức tranh nền trắng và vệt màu đen đan xen với nhau.

Bảo tàng Soulages tại thành phố Rodez, tỉnh Aveyron, Pháp do Văn phòng RCR Arquitectes thiết kế hiện đã trở thành một địa điểm văn hóa quan trọng. Đây là nơi diễn ra các sự kiện Nghệ thuật đương đại với quy mô và tầm cỡ quốc gia và quốc tế. Hàng năm, nơi đây tiếp nhận hàng trăm ngàn du khách đến thăm quan.

Theo Bộ môn Kiến trúc Công nghệ

Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng